Богатото момче го сретнува Христос (Лука 18,18-30)

Архимандрит Захарија Захару

Како може да ја наследиме вечноста? - тоа е најважното прашање во нашето минливо постоење. Верниот христијанин го поставува ова прашање со желба да го подготви своето срце да го прими вечниот Живот, кој доаѓа и зема тело за да го спаси светот. Со ова прашање, тој се претставува пред Бога и пред Неговите слуги.

Никој не доаѓа во Црквата само за да биде добар човек, да стекне беспрекорно однесување или да ја исполни својата религиозна должност. Кон Црквата пристапуваме за да го посееме семето на бесмртноста и да ги примиме првите плодови на вечниот живот.

Вечниот живот е енергијата на Самиот Бог, со која човекот мора да има постојан контакт уште од овој сегашен живот. Бог е единствениот кој е добар и вечен, а секој што се причестува со Неговата енергија станува и добар и вечен по благодат.

Многумина му пристапуваа на Христа, но сите не беа со добра намера. Некои Му се потсмеваа, некои се обидуваа да Го фатат на збор, други бараа исцеление од болестите што ги мачеа. Младиот човек од денешното евангелско читање му пријде на Христа со искрено расположение, барајќи го вечниот живот. Затоа во Евангелието според св. Марко, евангелистот вели: „Кога го погледна Исус, му омиле...“.[4]

Младиот човек очигледно почувствувал дека Христовото учење е парадоксално. Можеби дури и го сметал за пророк, бидејќи го нарекол „Добар учител“. Меѓутоа, тој не можел да Го препознае како очекуваниот Спасител.

Христос со неговиот одговор снисходеше за да му одговори на младиот човек според неговото „разбирање“, за постепено да го издигне на нивото на божествената вистина. Како да сакаше да му рече: „Ако не ме сметаш за Бог, зошто ме нарекуваш добар? Никој не е добар, освен едниот Бог“.

Потоа Господ преку Своите зборови на младиот човек му ја открива и Својата божественост, но ги открива и лагата и дво-мислието (двоумието, double-mindednes) во животот на овој млад човек. Тој одговори на неговото прашање објаснувајќи дека патот кој води до вечниот живот е држењето на заповедите.

Господ е тајно скриен во Неговиот збор. Така, кој го прима овој збор и почнува да го применува, ја открива божественоста на Личноста која ги дала заповедите и ја вкусува Неговата благодат.

Господ никого не присилува. Тој ја нуди апсолутната вистина во хипотетички (hypothetical) збор, за да не ја наметне, туку да го остави човекот слободен да ја покаже својата добра основа (predisposition), да направи обид и да ја утврди вистинитоста на божественото слово.

Младиот човек го знаеше законот и ги чуваше неговите заповеди. Сепак, тој бараше нешто ново, нешто подлабоко, нешто што ќе може да го одведе во полнотата на животот и вистината. Стариот закон беше даден за да го ограничува гревот. Овој млад човек ја почувствувал недоволноста на законот кога открил дека тој закон не може да го доведе човекот до духовното совршенство. Ова било и причината заради што Израел го очекувал Месијата, Кој ќе им ја открие „целата вистина“.

Уште еднаш, Господ се спушти на нивото на овој човек и ги наброја заповедите на Мојсеевиот закон. Младиот човек се изненадил и збунил од Христовиот одговор, бидејќи беспрекорно ги држел овие заповеди, но не го нашол „изобилството на живот“ што го барал. Тој не можел да сфати дека, иако ги држел заповедите, ги држел во духот на законот, а не во духот на Христовата благодат: „Зашто законот беше даден преку Мојсеј, а благодатта и вистината дојдоа преку Исус Христос.[5]

Свети Софрониј го користи овој евангелски дел за богатиот млад човек, за да ја објасни потребата да се премине од етичкото на онтолошкото ниво на духовниот живот. Тој вели дека: „Од етичка перспектива, младиот човек изгледаше како да е на високо ниво. Но, постои уште едно ниво кое е повисоко, кое се однесува на божествената сфера на несоздаденото Битие без почеток.[6]

Полнотата на животот која е скриена во заповедите не се пронаоѓа преку нивното законско, надворешно почитување, без учество на длабокото срце. Потоа, младиот човек ја прифатил заблудата дека е непорочен пред законот и дека е праведен, и затоа збунето го прашал Господа: ‚Тогаш, што ми недостасува?' Тој го занемарил фактот дека човечката праведност е како „валкан партал“[7] пред Бога. Тој не знаел дека најголемата заповед е човекот да препознае дека е непотребен слуга, дури и кога до крај ги извршува заповедите што му се дадени, бидејќи само ја исполнува својата должност.[8]

Целото Христово учење открива како некој може да стане совршен, ‘како што е совршен нашиот Отец небесен.’[9] Така, Господ му покажа на овој млад човек што му недостасува, за да може да го достигне пропишаното совршенство:

„Сепак ти недостасува едно: продај сè што имаш и подели им на сиромасите и ќе имаш богатство на небото; и дојди, следи ме“. Целта на овие божествени заповеди воопшто е да го ослободат срцето, да го оттргнат умот од привлечноста на создадените добра, да ја изведат „душата надвор од затворот (на страстите)“,[10] за да може човекот да го љуби Бога со сето свое битие.

Очигледно, младиот богат човек бил врзан со страста на алчноста. Христос му ја дал точната заповед која ќе го ослободи неговото срце од оваа страст, за слободно да се обрати кон Бога. Познавајќи го „срцето на сите луѓе“,[11] Господ предвидува што му е потребно на секој човек за неговото исцелување. На Авраам, кој „го сакаше Исак“, синот на ветувањето, и затоа неговото срце беше поделено, Бог му даде заповед да го жртвува својот син.[12] И кога патријархот ѝ дал предност на љубовта Божја пред љубовта кон своето дете, Бог му го вратил Исак и сета полнота на божествената љубов. Тогаш Авраам го виде „денот Господов и се радуваше“.[13]

Исполнувањето на заповедите, не само на етичко, туку и на онтолошко ниво, бара слободно срце. Светото Писмо зборува за срцето на човекот како цел на Бога. Од утро до вечер и од вечер до утро, Господ бдее над човековото срце. Кон него Тој го насочува и задржува својот поглед.

Ако човекот не го пронајде своето длабоко срце, неговото спасение е неизвесно, затоа што во најдлабоките делови на срцето верата „дејствува преку љубовта“;[14] во него се зачнува Божјото слово и во него се развива спасението. И нема друг начин, како што потврдува апостол Павле: „Блиску до тебе е словото, во твојата уста и во твоето срце, односно словото на верата, што го проповедаме, оти, ако со устата Го исповедаш Господа Исуса и со срцето свое поверуваш дека Бог Го воскресна од мртвите, ќе се спасиш; бидејќи со срцето се верува за оправдание, а со устата се исповеда за спасение.“[15]

Сите зли мисли излегуваат од срцето, но во него човекот ги доживува и промените на десницата на Севишниот и искачувањата од една полнота во поголема полнота на божествената љубов.

Човекот е спасен или погубен од неговите мисли. Ако негува добри ставови (dispositions), тој го уредува своето срце да стане живеалиште на Светиот Дух. Меѓутоа, ако ги прифати лошите мисли од непријателот, тој потонува во бездната на темнината и на него се однесува зборот на Светото Писмо, дека „спасението е далеку од злите“.[16] Срцето на човекот може да стане пекол, ако се претвори во колиба на мислите на непријателот. Меѓутоа, тоа може да стане рај, ако гори како фурна со љубовта Божја. Во тоа горење, „скриениот човек на срцето“,[17] кој е многу драгоцен пред својот Творец, ја наоѓа својата радост.

(...)

Кога Господ Исус го видел младиот човек како заминува со тешко срце, го кажал страшниот збор: „Колку е тешко во царството Божјо да влезат оние што имаат богатство? Полесно ѝ е на камила да мине низ иглени уши, отколку богат да влезе во царството Божјо.“[23]

Се разбира, Господ не зборува само за материјалното богатство. Човекот може да биде богат, а да има слободно срце кое се топи од љубовта Божја, па затоа ги користи своите добра за извршување на заповедта за љубов кон својот ближен. Навистина, тогаш тој станува вистински богат, затоа што ‚ја умолува милоста Божја‘[24], односно постојано се наоѓа во Светлината на Неговото присуство; тој станува Божји управител, раздавајќи ги добрата што Бог му ги дал.

Исто така, можно е некој што живее во сиромаштија да заглави во огорчени мисли против Бога, обвинувајќи го Него и така да потоне во погибел. Прашањето е каде се наоѓа срцето на човекот, бидејќи со тоа се открива каде е и неговото богатство.[25]

Учениците биле исполнети со духот на својот Учител: „Кој сака сите луѓе да се спасат и да дојдат до спознанието на вистината“[26] и затоа се изненадиле и натажиле кога младиот човек заминал, и рекле: „Кој тогаш може да се спаси?“ Меѓутоа, Господовиот одговор ќе биде утеха и надеж на секој христијанин: „Неможното за луѓето е можно за Бога“.

Христовите заповеди се над природата на паднатиот човек. А како може да ги примени телесниот човек кој живее во светот? Како што сведочи свети Софрониј: „Не е можно да се живее како Христијанин, за да се биде вистински христијанин мора секојдневно да се умира.“ На друго место, светиот го споредува човекот кој се труди да ги држи заповедите со капка вода што се движи обратно од текот на надојдена вода.

Словото: „Неможното за луѓето, е можно за Бога“, најпрво се однесува на доброто дело што го извршил самиот Христос. Бог имаше огнена волја да го спаси светот. Меѓутоа, спасението било недостижно пред Христа, бидејќи според светите зборови од Стариот Завет, човекот не можел да го види Лицето Божјо и да остане жив.[27]

Меѓутоа, Синот и Божјо Слово ја примил како заповед мисијата да го спаси светот. Тој ја извршил со совршено послушание од љубов кон Небесниот Отец. Тој ја исполнил „прекрасно“ и „до крај“, примајќи човечки облик, изглед на слуга, без да претрпи никаква промена или измена. Во „телото на нашето смирение“, Тој го откри совршенството на божествената Личност на беспочетниот Отец. Така, човекот пред своите очи оттогаш има божествена глетка, која може да ја гледа како пример, за да не отстапи од патот на спасението. Следејќи го овој пример, тој може да го најде духовното совршенство и да стане учесник во вечниот живот.

Всушност, заповедта што човекот ја добива од Бога е „преголема“,[28] невозможна за неговата сила. Меѓутоа, кога подвижникот на благочестието се смирува себеси, подражавајќи го примерот на Господ Исус, тој го привлекува смирениот Свети Дух, кој брза да ѝ помогне на човечката слабост. Човекот со стравопочит открива дека оваа божествена заповед се менува. Таа веќе не е „тешка“,[29] туку јасно се открива пред него како „вечен живот“.[30]

Самиот Христос рекол: „Без мене ништо не можете да направите.“[31] Кога човекот се напрегнува до крајот на својата сила, тогаш Бог со радост ја открива сопствената неуништлива сила, така што Неговиот слуга чувствува до сржта на коските дека, како што слушнавме во денешното читање од Апостолот, спасението „не е од нас самите, тоа е дар Божји“.[32] И оваа сила не е нешто друго, освен привлечноста на убавината на Неговото Лице. Оваа семоќна сила го ослободува човекот од секоја приврзаност, дури и од желбата за живот, и го пренесува неговото постоење во светата Божја вечност.

Во текот на животот, има времиња на безизлезност, на големи неволји и застрашувачки мрак, кога човекот нема засолниште, ниту некаде наоѓа утеха. Меѓутоа, Христос со Својот домострој во тело не оставил место во создадениот свет што не го исполнил со Своето творечко присуство. Тој ги осветил земјата, водите, неземските царства, па дури и пеколот. Затоа, нема место или состојба при кои човекот не може да се сретне со Него.

Ако христијанинот не престане да го благословува сесветото Господово име и смирено да ја повикува Неговата семоќна помош, доаѓа моментот кога Бог подава рака за помош и состојбата на човекот се сменува. Можеби тешкотијата или неволјата нема да се намалат, но сепак состојбата на човечкиот дух се менува, додека тој извикува од срце со бескрајна и неопислива благодарност: „Бог, богат со милост, поради големата Си љубов, со која нè засака, иако бевме мртви поради гревовите наши, нè оживеа со Христа и нè воскресна со Него и постави на небесата во Христа Исуса, за да им го покаже на идните векови преизобилното богатство на Својата благодат во добрина кон нас преку Христа Исуса.“[33]

[4] Мк 10:21.

[5] Јн 1:17.

[6]. Οἰκοδομώντας τὸν ναὸ τοῦ Θεοῦ μέσα μας καὶ στοὺς ἀδελφούς μας, кн. 3, стр. 329.

[7] Ис 64:6.

[8] Види Лк 17:10.

[9] Мт. 5:48.

[10] Види Пс. 142:7.

[11] Види 1. Цар 8:39.

[12] 1. Мојс 22. 2.

[13] Сп. Јн 8:56.

[14] Гал. 5:6.

[15] Рим. 10:8-9.

[16] Пс. 119:155.

[17] Сп. 1 Птр. 3:4.

[23] Лк 18:24-25.

[24] Сп. Пс. 45:2.

[25] Мт. 6:21; Лк 12:34.

[26] 1 Тим. 2:4.

[27] Судии 13:22.

[28] Пс. 119:96.

[29] 1 Јн 5:3.

[30] Јн 12:50.

[31] Јн 15:5

[32] Сп. Ефес. 2:8.

[33] Види Ефес. 2:4-5.

Превод: протојереј-ставрофор Антониј Петрушевски 

Извор: https://pemptousia.com/2022/11/the-rich-young-man-meets-with-christ-luke-1818-30/