Недела на слепиот

Архимандрит Захарија (Захару)

Денешното евангелско читање зборува за Светлината на животот, Небесната светлина – Христос и го опишува исцелувањето на човек кои бил роден слеп. Божјото откровение се случува во фази, како во Евангелието од минатата недела. И слепиот и самарјанката на почетокот го сметаат Христос за обичен човек, потоа го препознаваат како еден од пророците и на крајот Му се поклонуваат како на Божји Син и Спасител на светот.

Господ веќе се соочил со жестоката омраза на Евреите, кои од сите страни Го прогонувале како богохулник. Настана голема врева кога Toj ја прекрши саботата и Себеси се нарече Син Божји; Го изгонија од синагогата и му го одзедоа правото да поучува. Меѓутоа, Господ сè уште не го беше завршил „делото на Оној што Го испратил“[1]. Бидејќи веќе не му беше дозволено да поучува, Тој им го испрати Својот „знак“ – едноставен човек, човек кој бил роден слеп, кој ќе го укорува слепилото на оние што мислеа дека се мудри и тврдеа дека се учители на Израил.

Пред доаѓањето на Светиот Дух, умот на учениците сè уште беше земјен. Кога наидоа на човекот кој бил лишен од светлината на очите уште од раѓање, тие го замолија Учителот да објасни; што го предизвикало неговиот инвалидитет? Тие помислија на две можности: дека неговото слепило било заради неговите лични гревови или заради гревовите на неговите предци. Апостолите го поставија прашањето на човечко ниво, но Господовиот одговор отвора друга перспектива. Човечкиот разум не може да ја сфати „бездната на Неговите судови“[2].

Во сегашниот живот многу прашања  остануваат нерешени, бидејќи вредностите и убедувањата на овој свет се релативни. Меѓутоа, Бог не може да се исцрпи со тесните граници на просторот и времето. Неговата постојана грижа е да го врати човекот во „Царството што е подготвено за него од основањето на светот“[3]. Страдањето и трагедијата на овој живот се минливи, тие го подготвуваат патот за Него, да му даде на своето создание „богато влегување во Неговото вечно царство“[4]. Како што пишува св. Софрониј: „Божјиот благослов во овој свет се пројавува како проклетство, а проклетството како благослов.“ На пример, сиромаштијата или болеста може да изгледаат погубни, но ако човекот се спротивстави на гневот и се смири (понизи) себеси, свртувајќи се кон Бога во дух на преданост и благодарење, тоа може да се преобрази, како што докажува искуството, во поголем благослов, во повод за осветување.

Кога Господ дозволува искушенија во нашиот живот, Тој ни дава можност да ја спознаеме Неговата неприкосновена моќ, раскошот на Неговата благодат, чудото на спасението. Во време на неволја, луѓето честопати покажуваат отпор и се бунтуваат против Оној што нè создал, не знаејќи ја вистината, дека Тој е долготрпелив и не презира, туку „не остава ништо незавршено“ за спасение на целиот свет. Наместо да го поставуваат спасоносното прашање: ‚Господи, како да се однесувам, за да не згрешам во ова испитување?‛ луѓето често надмено прашуваат: ‚Господи, зошто поминувам низ ова искушение?‛ или уште полошо: ‚Зошто оваа несреќа ме снајде мене, а не некој друг?‛ Меѓутоа, според учењето на апостолите, треба да се радуваме за време на искушенијата[5], бидејќи тагата на искушението е минлива, а кога печката ќе ја испита нашата вера и ќе докаже дека е „поскапоцена од злато“, нашата радост ќе трае вечно[6].

За да ја покаже Неговата голема љубов, Христос беше распнат на Крстот, погребан в земја и слезе во најдолните предели на адот, така што и човекот преку страдањата ја докажува својата непоколеблива вера во Бога. Кога Бог дозволува неволјите да го измачуваат Неговиот слуга, Тој му дава можност да ја открие убавината на неговата душа и неговата љубов кон Неговиот Творец. Господ влезе во Својата вечна слава преку Своите Страдања и Крстот. Исто така и човекот влегува во вечното Царство преку неволји, станувајќи учесник во божествената слава и одразувајќи ја оваа слава врз целото создание, исполнувајќи ја на тој начин својата назначеност. Преку нашиот одговор на Божјиот повик, да поминеме низ „тесната врата“ ние стануваме Христов пат, место кое му ја открива Неговата вистина на светот и покрај нашата беда и слабост. Од друга страна, ако го изгубиме срцето и не му дадеме на Господа можност да ја покаже Својата сила, која се „извршува во слабоста“[7], ние стануваме оние кои „на себе повторно го распнуваат Синот Божји“[8. ], обесчестувајќи ја победата на Крстот и Воскресението, кое „преку вечниот Дух“ останува засекогаш[10].

Христос откри дека имал определено време за да го исполни делото за спасение кое Му го доверил Небесниот Отец. Тој им рече на учениците: „Додека сум во светот, јас сум светлината на светот“. Се приближуваше Крстната ноќ, „часот и силата на темнината“[11] и Господ знаеше дека треба да го изврши делото на спасението и да го запечати со Својата смрт и со Воскресение. Меѓутоа, Господ е секогаш „вистинската Светлина, која го осветлува секој човек што доаѓа во светот“[12]. Така, ограничувачкиот аспект на времето не го ограничува Бога, туку само човекот. На секој човек му е даден временски период да дејствува за светост и за спасение. Бог му благовести на човекот со зборовите: „Ете, сега е погодно време; ете, сега е денот на спасението“[13]. Човекот мора да каже „Амин“ во текот на овој привремен живот. Ако е невнимателен и доцни да одговори на гласот на Господа, нема да ослабне моќната Божја сила, туку природата на човекот, која постепено се деградира и се намалува, така што тој веќе не може да опфати толку големо спасение“[14]. Нема погорко откритие за христијанинот, а особено за монасите кои живеат во најповолни услови за да ги пазат заповедите, од трагичното сознание дека времето за усовршување на „светоста во страв Божји“[15] се измолкнало низ нашите раце и „без светост никој нема да Го види Господа“[16].

Во овој случај, Христос не го излекувал слепиот веднаш. Бидејќи фарисеите го спречувале да поучува, Тој употребил впечатлив начин на исцелување, за да поучува преку овој едноставен човек. Тој го направи чудото како процесија, за речито да сведочи за вистината на Господовата Божественост. Како благороден Бог, Тој не го спасува човекот против неговата волја или без неговата (макар и слаба) соработка. Ако човекот се согласи да ја предаде својата мала волја на светата волја Божја, тогаш се случува големо чудо. Господ плукна во земјата, направи кал и му ги помаза очите на слепиот. Свештениците (при светото Крштение) го придружуваат помазанието (со елеј) на верниците со молитви како на пр.: „За исцелување на душата и телото“. За да им подари светлина прво на очите на неговата душа, Господ можел да рече, нанесувајќи ја калта врз затворените очи на кутриот просјак: „Јас сум светлината на светот: тој што ме следи нема да оди во темнина, туку ќе ја има светлината на животот[17]“.

Толпата, гледајќи како се случуваат несфатливи и чудесни настани, се прашуваше, дали Господ е „од Бога“ или е грешник, затоа што ја прекршил саботата. Фарисеите најдоа причина да Го осудат. „И меѓу нив настана поделба“[18]. Во овој момент дејствува остриот меч со две острици, којшто Господ дојде да го донесе на земјата[19]. Неговиот оган делува за некои да ги осветли, а други да ги изгори. Христос е и рај и пекол за човекот. Зашто, за онојшто го сака Неговото појавување / доаѓање и има правилен однос кон Него, Господ е Рај и неискажлива радост. За оние што остануваат надвор од овој спасоносен однос, Господ е пекол и огнот на Неговата љубов е неподнослив.

Кога Божјата благодат доаѓа во човекот, тој не може да остане ист. Размислува и се однесува поинаку. Штом ќе го допре оживувачката и творечка Божја рака, таа го преобликува и го обновува, предавајќи му го Неговиот бесконечен живот. Дури и неговите надворешни својства се менуваат преку благодатта и внатрешната убавина се одразува во целото човеково битие. Родителите на слепиот човек секојдневно го гледале како проси на неговото место, но кога биле испрашувани по неговото оздравување, не биле сигурни дали го познаваат. Меѓутоа, исцелениот човек преку својот контакт со Господа ја разбрал својата ипостас што му била дадена преку божествената заповед која го создала, и можел да каже: „Јас сум“.

По ова следело дополнително испрашување на слепиот човек, кој многу јасно ја кажал својата верзија за настаните. Во својата едноставност, тој ја зголемил неразумноста и злобноста на Евреите, кои разбеснати, влегле во конфликт. „Не знаеме од каде е“, му рекоа на слепиот, фалејќи се дека се Мојсееви ученици, а малку порано тврдеа: „Го знаеме овој човек од каде е, а кога ќе дојде Христос, никој нема да знае од каде е“[20]. Да беа вистински ученици на Мојсеј, ќе дознаеја дека Христос е Оној за кого зборувал пророкот[21]. Меѓутоа, оние кои се заслепени од недостаток на вера, а пред сѐ, од гордост, се збунети во нивните мисли и зборови, додека смирениот човек има просветлен ум кој гледа јасно. Кога човекот е духовно слеп и веќе не ја прима Божјата благодат, неговото срце станува тврдо како камен и го оптоварува, не само неговото постоење, туку и целото создание. Така, темнината ја следи скаменетоста и бесчувствителноста. Целата борба на човекот кој го бара личниот Бог е да го моли Бога да му го подари тој „оган кој може да го стопи и најтврдиот метал или камен“[22], да ја претвори карпата што ја носи в гради во мек восок што се топи од топлината на божествената љубов.

Кога биле повикани на сослушување, родителите на поранешниот слепец знаеле дека ќе се соочат со проклетството на анатематисувањето, ако го прогласат Христос за пророк. Така, тие одговорија со голема претпазливост, негирајќи секаква одговорност, дека нивниот син е „возрасен“, тој нека зборува за себе. Навистина, нивниот син беше духовно „возрасен“ и го докажа својот храбар став, бидејќи не се двоумееше да исповеда: „Знаеме дека Бог ги слуша само молитвите на побожните, затоа овој човек мора да е од Бога“. Зборуваше со таква увереност, затоа што преку неговата вера и послушност му се отворија очите да ја види светлината, најпрво светлината на овој свет, а набргу потоа и другата Светлина; вистинската Светлина, вечната и Небесна.

Вознемирени и замолчени од просјакот кој беше слеп, фарисеите „го изгонија“[23]. Меѓутоа, во моментот кога беше отфрлен, тој стана познат од Бога и брат Христов, Кого штотуку го избркаа од синагогата оние кои се дело на Неговите раце. Преку неговиот избор – да му припаѓа на Господа, а не на водачите на овој свет, тој ја прими благодатта на посвојувањето и во него се докажа најголемото блаженство: „Блажени сте вие, кога ќе ве навредуваат и прогонуваат и ќе кажат секакви лоши зборови против вас лажно, заради мене“[24]. Оние кои се отфрлени во овој свет стануваат највозљубени граѓани на Рајот. Самиот Исус дошол да го најде, а човекот кој порано бил слеп, придружувајќи се себеси на Неговиот пат, не одложуваше да ја исповеда својата вера во вистинскиот Господ и Син Божји и Му се поклони „во дух и вистина“[25].

Како што Самиот често повторуваше, Христос дојде за оние „кои имаат потреба од лекар и исцелување“[26]. Семоќниот Исус, кој „заповеда светлината да засвети од темнината“[27], свети за „да ја даде светлината на спознанието на славата Божја“[28] во срцата на сите што Го повикуваaт со копнеж да им го врати видот, не обраќајќи внимание на потсмевот и подбивањето од кнезовите на овој свет. Човекот не е создаден да го созерцува (согледува) сетилниот свет, колку и да е убав, туку да ги созерцува Божјите чуда во светлината на Неговиот лик. Духовниот вид се дава според мерката на човековата вера, и тој (вид) станува појасен колку понеколебливо ги држи Господовите заповеди и колку поверно го следи, соединет со Него со нераскинлива врска на света љубов.

Кога човекот ќе ја признае својата духовна сиромаштија и слепилото на очите на својата душа, тој тагува и неговиот плач постепено го чисти огледалото на неговото срце, кое е извалкано од гордоста и страстите, за да може да ја одразува светлината на Господовата слава врз целото создание и сè да му возвраќа на Бога со благодарност.

[1] Сп. Јн 4, 34 и 17, 4.
[2] Види: Утрена, Велика Среда, стихири, Тропар на Касијана.
[3] Види: Мт 25, 34.
[4] Види: 2 Птр 1, 11.
[5] Сп. Јаков 1, 2.
[6] Сп. 1 Птр 1, 6-7.
[7] 2 Кор 12, 9.
[8] Види: Евр 6, 6.
[9] Види: Евр 9, 14.
[10] Види: Евр 10, 12.
[11] Лк 22, 53.
[12] Види: Јн 1, 9.
[13] 1 Кор 6, 2.
[14] Види: Евр 2, 3.
[15] 2 Кор 7, 1.
[16] Види: Евр 12, 14.
[17] Јн 8, 12.
[18] Јн 9, 16.
[19] Сп. Мт 10, 34.
[20] Јн 7, 27.
[21] Сп. Јн 5, 46.
[22] Ќе Го гледаме Каков што Е, стр. 50.
[23] Јн 9, 34.
[24] Мт 5, 11.
[25] Јн 4, 24.
[26] Сп. Мт 9, 12.
[27] 2 Кор 4, 6.
[28] Види: 2 Кор 4, 6.

Превод: протојереј-ставрофор А.П. Извор: https://pemptousia.com/2022/05/sunday-of-the-blind-man/